Ticari Davalarda Arabuluculuk
– Ticari Davalarda Zorunlu Arabuluculuk –
I ) TİCARİ ALANLARDA DAVA ÇAMADAN ÖNCE ÖNCELİKLE TARAFLARIN BİR ARABULUCUYA BAŞVURMALARI GEREKMEKTEDİR. ŞÖYLE Kİ ;
7155 sayılı Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Para Alacaklarına İlişkin Takibin Başlatılması Usulü Hakkında Kanun’un 20. maddesi ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na eklenen 5/A maddesi gereğince 01.01.2019 tarihi itibariyle ticari uyuşmazlıklar bakımından dava şartı olarak arabuluculuk getirilmiştir.
Maddede uyuşmazlıklar tek tek belirtilmemiş, atıf yapılmak suretiyle,
Ka- nun’ un 4. maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen konusu bir miktar para- nın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri olan ticari davalarda, arabuluculuk dava şartı olarak belirlenmiştir.
Bu çerçevede, kanaatimizce, eldeki uyuşmazlığın dava şartı arabuluculuk kapsamında olup olmadığının daha kolay bir şekilde tespit edilmesi bakı- mından “5 aşamalı kısa bir soru-cevap denetimine” tabi tutmak yerinde olacaktır.
Söz konusu 5 aşamalı soru-cevap denetimi şu şekilde olabilir:
1) Uyuşmazlık konusu arabuluculuğa elverişli midir?
• Uyuşmazlık konusunun tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecek- leri özel hukuk iş veye işlemlerinden olması gerekir. Yargısal bir yetkinin kullanımı olarak sadece hakim tarafından yapılabilecek işlemler arabulu- cu tarafından yapılamaz.
Bu halde cevap “hayır” ise uyuşmazlık arabuluculuğa elverişli olmadığından dava şartı hususunun araştırılmasına gerek bulunmamaktadır.
Cevap “evet” ise dava şartından söz etme ihtimali var olup diğer koşullar için bir sonraki soru sorulmalıdır.
2) Uyuşmazlığın konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talebine ilişkin midir?
Cevap “hayır” ise uyuşmazlık bakımından arabuluculuk dava şartı değildir. Doğrudan dava açılabileceği gibi konu elverişli ise ihtiyari olarak arabuluculuk gibi alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına başvurulabilir.
Cevap “evet” ise dava şartından söz etme ihtimali var olup diğer koşullar için bir sonraki soru sorulmalıdır.
3) Uyuşmazlık konusu özel kanunlarda tahkim veya başka bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoluna başvurma zorunluluğunun olduğu veya tahkim sözleşmesinin bulunduğu durumların dışında mıdır?
Cevap “hayır” ise uyuşmazlık bakımından arabuluculuk dava şartı değildir.
Cevap “evet” ise dava şartından söz etme ihtimali var olup diğer koşullar için bir sonraki soru sorulmalıdır.
4) Uyuşmazlığın konusu 6102 sayılı TTK’nın 4. maddesinde sayılan ticari davaların konusuna girmekte midir?
Cevap “evet” ise dava şartı mevcut olup dava açmadan önce arabulucuya başvuru zorunludur.
Cevap “hayır” ise uyuşmazlığın dava şartına tabi olup olmadığını denetlemede bir sonraki soruya geçilmelidir.
5) Uyuşmazlığın konusu 6102 sayılı TTK dışındaki kanunlarda belirtilen ticari davaların konusuna girmekte midir?
Cevap “evet” ise dava şartı mevcut olup dava açmadan önce arabulucuya başvuru zorunludur.
Cevap “hayır” ise dava şartı arabuluculuk söz konusu değildir. Doğrudan dava açılabileceği gibi ihtiyari olarak arabuluculuk gibi alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına başvurulabilir.
İşbu soru-cevap denetimi aşağıda şema halinde de gösterilmiştir.
II.DAVA ŞARTI ARABULUCULUK KAPSAMINA GİREN TTK’NIN 4. MADDESİNDE BELİRTİLEN TİCARİ DAVALAR
TTK’nın 4. maddesinde belirtilen ve aşağıdaki şekilde sayılan “Mutlak Ticari Davalar” dava şartı arabuluculuk kapsamındadır. Buna göre;
-
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda,
-
Türk Medeni Kanunu’nun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşan- lar hakkındaki 962 ilâ 969. maddelerinde,
-
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun;
-
Malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki 202 ve 203,
-
Rekabet yasağına ilişkin 444 ve 447,
-
Yayın sözleşmesine dair 487 ilâ 501,
-
Kredi mektubu ve kredi emrini düzenleyen 515 ilâ 519,
-
Komisyon sözleşmesine ilişkin 532 ilâ 545,
-
Ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörül- müş bulunan 547 ilâ 554,
-
Havale hakkındaki 555 ilâ 560,
-
Saklama sözleşmelerini düzenleyen 561 ilâ 580 inci maddelerinde,
-
1 Tarafların ticari sıfatı olup olmadığı ya da tarafların ticari işletmesini ilgilendirip ilgilendirmediğine bakılmaksızın ticari dava kabul edilen dava, “mutlak ticari dava”dır.
Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Olan Arabuluculukta Taraf Vekilliği El Kitabı
-
Fikrî mülkiyet hukukuna dair mevzuatta,
-
Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde,
-
Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde,
öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları, tarafların tacir olup olmadığı- na ve işin bir ticari işletmeyi ilgilendirip ilgilendirmediğine bakılmaksızın ticari dava sayılmaktadır.
Buna karşın, herhangi bir ticari işletmeyi2 ilgilendirmeyen havale, vedia ve fikir ve sanat eserlerine ilişkin haklardan doğan davaların istisna olduğu ve ticari dava olarak kabul edilmeyeceği TTK’nın 4. maddesinde açıkça belir- tilmiştir. Ancak bu davalar herhangi bir ticari işletmeyi ilgilendiriyorsa ticari dava ve dolayısıyla dava şartı arabuluculuk söz konusu olacaktır.
“Nispi Ticari Davalar” olarak adlandırılan her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları da ticari dava olarak kabul edilmek- tedir. Nispi ticari davadan söz edebilmek için “her iki tarafında tacir olması” ve uyuşmazlığın “her iki tarafın ticari işletmesiyle ilgili olması” şarttır. Bu şartlar mevcut ise, yukarıda sayılan mutlak ticari davalardan olmasa dahi, uyuşmazlık ticari dava konusudur ve dava şartı arabuluculuk kapsamındadır.
III.DAVA ŞARTI ARABULUCULUK
KAPSAMINA GİREN DİĞER BAZI KANUNLARDA BELİRTİLEN TİCARİ DAVALAR
TTK dışındaki kanunlardaki ticari davalar için de dava şartı arabuluculuk ge- tirilmiştir.
Diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan bazıları şunlardır:
-
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nda düzenlenen hususlardan doğan hukuk davaları (md. 99),
-
5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 10. maddesine göre “üreticiler ile meslek mensupları arasında veya meslek mensuplarının kendi aralarında Kanun’un uygulanmasıyla ilgili olarak ortaya çıkan uyuşmazlıklar”dan belli miktarı aşanlar,
-
5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 62. mad- desinden kaynaklanan davalar.
-
Ancak bu noktada şu hususu tekrar belirtmek gerekir ki; sayılan ticari davalar bakımından arabuluculuğun dava şartı olabilmesi için, uyuşmazlığın konusunun bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talebine ilişkin olması ön koşuldur.
-
Bununla birlikte, niteliği gereği sadece tarafların üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabileceği konularda arabuluculuk yapılabilir.
-
Not: Bu yazı dizisi TBB tarafından hazırlanan TİCARİ UYUŞMAZLIKLARDA DAVA ŞARTI OLAN ARABULUCULUKTA TARAF VEKİLLİĞİ EL KİTABI’ndan alınmıştır.
Ticari Davalarda Zorunlu Arabuluculuk Başvuru Formu için lütfen TIKLAYINIZ..
